Loneitu Hriat Tur Puanchhuahna
BUH/ PADDY Oryza Sativa
A tichhetu rannung lar zual te:
1. A Hnah eichhetu
Hnah eichhetu Hnah khawrtu pangang (Leaf Folder)Cnaphalocrosis medinalis:
Pangang te reuh te a ni a, buh hnah chu a tlang ve ve pawt khawmin a chhungah a cheng a, a hnah chu a dit rang thin.
Hnah zialtu pangang (Caseworm) Nymphula depunctalis:
Pangang te reuh te a ni a, buh hnah zialin a chhungah a cheng a, a bawm nen buh hnah-ah a uai nal nal thin a; buh hnah eiin a vak kual thin.
Buh keltelaimawm (Rice hispa) Dicladispa armigera:
Keltelaimawm te reuh te a ni a, a kawrah hling te reuh te a awm fur thin. Buh hnah a khel rang thin a ni.
2. A Kung hreuhtu:
Kung nget pangang (Stemborers):
Buh kungah hreuh lutin buh kung lairil a ei thin. Hetia an hreuh avang hian buh zik chu a thi thin. Buh zik ro chu awlsam takin a pawh dawh theih
Buh thosi (Gall midge) Orseolia oryzae:
Sciropophagus insertulas, Chilo spp., Sesamia inferens.
Thosi ngalsang ang tak a ni a, buh kung leiseh chinah a tui a, note a rawn keu chuan buh kung chu hreuhin buh kung lairil an ei thin.
3. A hnah/kung zuktu:
Buh hrik (Plant hopper)
Nilaparvata lugens, Sogatella furcifera, Nepthotettix virescens.
Khau tereuh te te, perh kat nalh nalh thei a ni a, buh hnah a zuk a, a tui hnang an dawt thin. Hetia an zuk avang hian buh kung chu a ro thawt tawh thin a ni.
4. A vui dawt/zuk tu
Buh thlangdar/Nangsi (Gundhi bug) Leptocoriza varicornis :
Thlangdar sei zet zawt a ni a, buhfang inseam tir an dawt thin. Hei vang hian buh hi a si vak thin a ni.
5. A zung tichhetu
Tlumpi (Termites Odontotermes spp.)
Buh zung an ei thin
Buh sairil-hrik (Root weevil) Echinochemus oryzae
Buh zungah an bawr luai a, a zunga chu an ei thin. Heivang hian buh than a thu a, buh kung naupang deuh phei chu an thi mai thin a ni.
Zung hrik (Root aphids) Tetraneura hirsute
Hrik, taksa nem tak nei a ni a, buh zung tuihnang a dawt a, heivang hian buh kung chu na in a rawih thi thin.
A natna lar zualte:-
1. Hnah-val (Blast) Pyricularia orzae:
Buh hnahah chuan kil zum deuh vanin a val thluah thin. Buh vui chawitu pawh a hmuar a, a tliak mai thin.
2. Buh hnah-val (Brown spot) Helminthosporium oryzae:
Buh hnahah sawl deuh in an vel de thluah thin. A nasatna hmunah chuan buh fang a insiam thei thin lo.
3. Hnah ei rau (Bacterial leaf blight)
Xanthomonas Campestris pv.oryzae
Buh hnahah a dung zawngin a rang ruak ruak thin. Hemi natna hi buh phunsawn atanga thla khatna velah a rawn awm thin.
4. Buh Kung lawng (Stem rot) Sclerotium oryzae:
Tui chim chinah buh kung chu a lawng a, vui a chhuah tha thei thin lo. Leibat buh natna a ni.
Rannung leh Natna laka Buh ven dan:
1) Buh chi hrisel hman hram tur.
2) Buh chi chu kan tuh hma emaw in Neem tuia chiah emaw Bio pesticides - Trichodermna spp. Emaw, Pseudomonas spp. emaw, in nuai thin tur a ni. Hei hian buh tiak tur chu hun engemaw ti chhung a hmelma te lakah a veng thei.
3) Buh kui tiah chu a hnah hmawr hleh/thuai thin tur a ni. Heti hian buh hnah hmawr a buh hrik tui te chu a thenfai theih a ni.
4) Buh phunsawn atanga ni 25 leh ni 30 inkarah leilet bial chhunga a tui chu paih kang a, chutah Ar-ek kg 40 leh Neem Cake kg 25 chawhpawlh a theh tur a ni a, tin ni 3 hnuah tui chu khung leh tur a ni.
5) Buh hmun a rannung tamtak zingah hian rannung tangkai an awm ve teuh a, hetiang hian buh eichhetu rannung te an lo vai ve thin a ni. Heng rannung te hi tihhlum loh hram hram tur a ni. Chung rannung te chu ei Maimawm chi hrang hrang te, Daidep te, Tuia cheng thin rannung chi hrang hrang te, Keltelaimawm/Sephung thenkhat ( an hnungzanga val 6 leh 10 nei) te, Khuai te, Mawngchep te, Khau (an taksa let hnih a sei ki nei) te leh rannung thenkhat, ,mit lawnga hmuh hmuh hleih theihloh te an ni.
6) Buh kung hreuhtu pangang vai turin Khuaidang chi khat, Trichogramma spp., buh hmunah chuan chhuah thin tur a ni.
7) Leilet bial ko te chu a khat tawk a samfai fo thin tur a ni, hei hian hnim a buh ral inthlahpung tur te chu a tih tlem phah thei a ni.
8) Tui leh chawtha an mamawh tawk, a hunbi ah pek thin tur a ni.
9) Buh kung hrisello, natna vei te leh rannung tui te, a puitling te chu thenfai a halral thin tur a ni. Tin, buh hmuna hrui pawh a buh hnah hrut chet hian Buh hnah khawrtu pangang leh buh hnah zialtu pangangte chu an tihtlak theih a ni.
10) Thim hlimah vau hrul leh hmun remchangah mei chheh hian, buh tichhetu rannung tamtak an in rawh hlum thin.
11) Neem damdawi hmangin buh chu chawlhkar hnih dan a kah thin a tha. @3ml/Litre (Tui).
12) Leilet tui kawnga Neem cake kg 8 vel, buara ip chhunga khung a chiah hian buh in rannung leh natna laka an lo invenna kawngah a pui thei a. Neem cake hi ni 25 danah a thar a thlaksak leh thin tur a ni.
13) Buh seng zawh veleh leilet chu leh phut a, buh nilo thildang, thlai chidang Tel antam emaw, Niger emaw, Behliang emaw chin chunzawm thin a tha. Hei hian a kum leh a Buh chin hunah buh natna hri leh rannung dang lo awm tur te chu a ti tlem thei a, tin, rannung tangkai a tihpun phah zawk thei a ni.
14) Leilet chu thlai chin loh hun leh a awl hun laiin hneh deuha lehphut thin tur a ni. Hei hian, rannung te, natna hrikte leh hlo-chi, leichhunga inphum te chu Ni sa em hlum turin a pho chhuak thin.